Nasza Mała Ojczyzna

Kalendarium

• • 1434
  • • 

      Wielki Książe Litewski Zygmunt Kiejstutowicz, w sobotę przed świętem Narodzenia Najświętszej Marii Panny, czyli 4 września 1434 r., nadał rycerzowi Pretorowi z Korczewa rozległe dobra w ziemi drohickiej, podkreślając przy tym liczne zasługi Pretora. Nadane wtedy dobra to: Rudka nad rzeką Nur (dzisiaj Nurzec), Czarna nad rzeczką o tej nazwie wraz z innymi nie wymienionymi z nazwy wsiami lokowanymi w jej granicach, Czołomyja, Mordy, Pruszyn nad rzeką Liw oraz Głuchowo. Grodzisk wprawdzie nie został wymieniony w tym dokumencie, ale inne dane, w tym wykopaliska archeologiczne, potwierdzają że wtedy istniał. Natomiast późniejsze źródła historyczne wyraźnie podają, że Grodzisk należał razem z Czarną, Rudką i innymi wsiami do potomków Pretora – syna Stanisława i wnuczki Zofii. Książę Zygmunt nadał Pretorowi powyższe dobra z ich ziemiami, lasami, łąkami, wodami, łowiskami, bobrowiskami, młynami oraz ze wszystkimi dochodami z tych dóbr. Ponadto zaznaczył, że Pretor i jego potomkowie będą mogli te dobra posiadać i zbyć za zgodą księcia. Kmiecie w dobrach nadanych Pretorowi mieli płacić corocznie na dzień św. Marcina (11 XI) podatek podymne w wysokości dwóch groszy z włóki, za wyjątkiem tych, którzy będą mieli tzw. wolniznę, czyli okres wolny od podatku po osiedleniu się. Szczególnym uprawnieniem było wyłączenie Pretora od wszelkiego sądownictwa starostów, wojewodów, sędziów, podsędków i innych urzędników. Pretor i jego potomkowie mogli być pozywani odtąd tylko przed sąd książęcy i jedynie przez pismo opatrzone pieczęcią księcia. W zamian za to Pretor miał obowiązek stawić się na każdą wyprawę wojenną z włócznią i dwiema kuszami. Dokument z 1434 r. jest pierwszym historycznym źródłem niewątpliwie odnoszącym się do Grodziska.
• • 1505
  • • 

      Stanisław Korczewski właściciel m. in. Grodziska zmarł pomiędzy 1495 a 1505 r. Król Aleksander Jagiellończyk wydał 20 II 1505 r. wyrok w którym przysądził wszystkie dobra po Stanisławie Korczewskim córce Zofii i jej mężowi Stanisławowi Hlebowiczowi. Dokument ten, zachowany do dzisiaj, wymienia 22. wsie należące niegdyś do Korczewskiego. Wśród nich znalazły się m. in.: Rudka, Korycino (Koryciny), Spieszyno, Czarna, Siemiony, Mirinowo (Mierzynówka), Kozłowo, Lubieszcze, Małyszczyno oraz Grodzisk, zapisany w dokumencie w zruszczonej formie jako: „Horodyszcze”.

• • 1638
  • • 

      Butlerowie byli rodziną niemiecką przybyłą do Rzeczypospolitej w końcu XVI w. Początkowo osiedli w Inflantach. Już dziadek Gotarda Wilhelma - Jan posiadał niewielki majątek w Inflantach i walczył pod Stefanem Batorym. Dzięki ożenkowi z Konstancją Wodyńską Gotard Butler wszedł w posiadanie znacznych dóbr w województwie podlaskim pozostałych po rodzinach Kosińskich i Wodyńskich. Z żoną Konstancją Gotard miał pięcioro dzieci: córkę Katarzynę żonę Ernesta Grothusa, a następnie Fryderyka Felkersamba oraz czterech synów: Teodora, Marka, Jana i Aleksandra. Gotard Butler zmarł 12 X 1661 r. Po śmierci męża Konstancja Butlerowa sama zarządzała majątkiem. Część wsi stanowiących dawniej własność Kosińskich odsprzedała. Przeczytaj więcej o Rodzie Butlerów...

      W 1663 r. pobór ze wsi Grodziska, Makark i Drochlina opłacał zarządca Aleksander Piec miecznik podlaski. Razem od czeladzi dworskiej i 203 poddanych z trzech wsi zapłacił 227 zł. W 1673 r. nowy zarządca Grzegorz Nowakowski zapłacił od 139 dorosłych poddanych z Grodziska, Drochlina i Makark 145 zł. Rok później z dworu grodziskiego, od służby i czeladzi 7 zł. a od poddanych razem 129 zł. W Grodzisku było wtedy 27 osób dorosłych, w Makarkach 72, a w Drochlinie 30. Od każdego zapłacono po 1 zł. W 1676 r. majętność grodziską, jako zastaw posiadała niejaka Stanisławska, cześnikowa warszawska. Zarządcą dóbr był nadal Grzegorz Nowakowski, który od czeladzi mieszkającej w dworze i od poddanych opłacał podatki. W Grodzisku mieszkało w tym czasie 30 poddanych, w Drochlinie 29, natomiast w Makarkach 77. W rejestrze jest wzmianka, że poboru podatku dokonano już w 1662 r., jedynie we wsiach w których panowała zaraza, m. in. w Grodzisku, podatek pobrano w 1663 r. Z wsi które istniały w XVI w. ubyły: Płatowo i Siennica należące do dóbr rudzkich. Nie notują ich już żadne rejestry poborowe ani księgi metrykalne. Jako obiekty fizjograficzne nazwy te istnieją do dziś. (Płatowo – pole pomiędzy Mierzynówką, a Czarną Średnią, Siennica – łąka na północ od Korycin)...
• • 1709
  • • 

      Marek Antoni Butler w 1668 r. poseł ziemi drohickiej na sejm, w 1669 r. elektor króla Michała Wiśniowieckiego, a na sejmie w 1678 r. deputowany do rozgraniczenia między dobrami królewskimi, a podkomorzego bielskiego, był fundatorem cerkwi unickiej, dziś zwanej starym kościołem. 12 maja 1709 roku podpisał akt fundacyjny świątyni. Król Stanisław Leszczyński na prośby Marka Antoniego Butlera wydał przywilej na targi i jarmarki dla Grodziska. Przywilej był wystawiony w Malborku 28 VII 1708 r. Na jego mocy targi miały się odbywać w niedziele, natomiast jarmarki w dwóch terminach. Pierwszy na św. Piotra (29 VI), drugi na św. Mikołaja (6 XII)...

      Wydarzenia wojny północnej, ciągłe przemarsze obcych wojsk, liczne kontrybucje. Wszystko to spowodowało zadłużenie dóbr butlerowskich. Marek Antoni był zmuszony zaraz po przejęciu dóbr po śmierci ojca oddać w zastaw Grodzisk z przyległościami w lipcu 1709 r. Nabywcą był Wiktoryn Kuczyński, wówczas jeszcze podstoli mielnicki, potem kasztelan podlaski. Nabył Grodzisk z Drochlinem i Makarkami za sumę 61 tysięcy zł.

      Grodzisk wykupił z zastawu od spadkobierców Wiktoryna Kuczyńskiego Aleksander Łukasz Butler starosta witagolski i mielnicki, syn Marka Antoniego i Franciszki ze Szczuckich, urodzony w październiku 1711 r. W l. 1735-38 był wojskim bielskim, w 1739 r. został starostą mielnickim. Posłował na sejmy z ziemi mielnickiej w l. 1740, 1744, 1748, 1752. Zmarł 25 X 1783 r. w Warszawie i został pochowany w kościele Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście. Z żoną Katarzyną Granowską zostawił córkę Rozalię. Rozalia Butlerówna wyszła za mąż za Antoniego Ossolińskiego starostę sulejowskiego wnosząc mu w posagu Grodzisk oraz klucz sterdyński. Antoni Ossoliński był synem Jana Stanisława starosty drohickiego i kasztelana gostyńskiego oraz Ludwiki Załuskiej,  a bratem Aleksandra miecznika litewskiego i starosty drohickiego. Przed 1772 r. doszło prawdopodobnie do transakcji pomiędzy braćmi w wyniku, której Grodzisk dostał się w ręce Aleksandra. Aleksander Ossoliński uzyskał przywilej na zatwierdzenie i odnowienie targów i jarmarków w Grodzisku. Przywilej ten wystawił 23 VI 1772 r. w Warszawie król Stanisław August Poniatowski. Do dawnych dwóch jarmarków dodano jeszcze trzy, m. in. na św. Jerzego. Aleksander Ossoliński wystarał się również o nadanie Grodziskowi statusu miejskiego, co mogło nastąpić już w 1777 r. Nie jest wprawdzie znany dokument  stwierdzający ten fakt, ale z wpisów w unickiej księdze chrztów parafii Grodzisk widać wyraźnie, że do 2 I tego roku Grodzisk jest określany jako wieś, a już od 4 I jest konsekwentnie nazywany miasteczkiem. Według spisu podatkowego Grodzisk w 1775 r. liczył 31 domów dymnych, czyli zamieszkałych... Zobacz (Baliński, Starożytna Polska, str. 1284)

• • 1784
  • • 

      Następnie Grodzisk znalazł się w posiadaniu Józefa Kajetana Ossolińskiego, starosty sandomierskiego i ostatniego kasztelana podlaskiego w l. 1790-1795, właściciela Rudki. Był z pewnością właścicielem Grodziska już w 1784 r. skoro jako kolator cerkwi unickiej prezentował ks. Mikołaja Artychowskiego na koadjutora (zastępcę) proboszcza unickiego w Grodzisku. Józef Kajetan posiadał Grodzisk już za życia swego ojca. W 1788 r. został wybrany na sejm czteroletni posłem z ziemi bielskiej. 26 X 1790 r. został mianowany kasztelanem podlaskim. 3 V 1791 r. należał do zwolenników uchwalenia Konstytucji. Po przystąpieniu króla do Targowicy Ossoliński razem z wojewodą podlaskim Tomaszem Aleksandrowiczem i dwoma posłami podlaskimi przystąpił do Konfederacji. W czasie powstania kościuszkowskiego razem z bratem Janem Onufrym wystawił batalion wojska na potrzeby Rzeczypospolitej. Po upadku Rzeczypospolitej usunął się z życia publicznego i zajął się zarządzaniem niemałego majątku.

      Zachowały się dokładne dane z  9 IX 1789 r. wymieniające liczbę domów i mieszkańców dóbr Grodzisk, Drochlin i Makarki należących do Józefa Kajetana Ossolińskiego oraz podające wysokość uzyskiwanych dochodów i przychodów z tych wsi. W Grodzisku był wtedy dwór, karczma, browar, 9 domów żydowskich, 16 domów należących do gospodarzy mających grunt, 2 domy ogrodników bezrolnych i 4 domy rzemieślników. Razem 34 domy mieszkalne. W Makarkach był browar, karczma, 31 domów gospodarzy i 1 dom rzemieślnika, razem 36 domów. W Drochlinie był browar, karczma, 8 domów gospodarzy i 1 ogrodnika bezrolnego, czyli łącznie 11 domów.
• • 1772 - 1795
  • • 

      W XVII i XVIII wieku przez Grodzisk prowadził jeden z ważniejszych traktów z Warszawy do Grodna i dalej do Wilna. Po I rozbiorze Polski Grodzisk i okoliczne miejscowości znalazł się w obrębie zaboru pruskiego. Około 1802 r. pruska dyrekcja akcyz i ceł, z siedziba w Szczuczynie, zatwierdziła dla Grodziska terminy dorocznych jarmarków. Miały odbywać się w następujące święta: św. Piotra i Pawła (29 VI), św. Marcina (11 XI), św. Marcina (17 XII wg kalendarza juliańskiego), w niedzielę przewodnią po Wielkanocy, św. Jerzego (4 IV) oraz św. Mikołaja (20 V wg kalendarza juliańskiego). Po III rozbiorze Polski w 1795 r. Grodzisk znalazł się w obwodzie białostockim, który istniał jako samodzielna jednostka do 1843 r., po czym został włączony do zaboru rosyjskiego. 

      Pruska Komisja Porządkowa uznała, iż Grodzisk jest na tyle rozwiniętym ośrodkiem, że wystąpiła do króla pruskiego o zatwierdzenie dla niego statusu miasteczka. W aktach Komisji znajduje się dokument podpisany przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma zatwierdzający „miejski” status Grodziska. W 1801 r. Józef Kajetan Ossoliński zaczął zabiegać o zmianę tej decyzji, gdyż wiązała się ona z większymi obciążeniami fiskalnymi.

      W 1800 r. było tutaj 26 domów zamieszkałych przez chrześcijan oraz 10 przez żydów. Oprócz tego były: dwór, karczma i szpital (przytułek). Liczba mieszkańców wynosiła 233 osoby.

      Na mocy traktatu tylżyckiego z 7 VII 1807 r. zawartego pomiędzy carem Aleksandrem I i Napoleonem, Obwód znalazł się w granicach Rosji i razem z innymi ziemiami litewskimi został poddany prawodawstwu państwa carów. Historycy uważają, że tereny te nie zostały włączone do Księstwa Warszawskiego, pomimo że powinny, m.in. ze względu na nieobecność na tych obszarach oddziałów wojsk polskich. Obwód Białostocki, jako samodzielna jednostka, istniał do 1843 r., kiedy go zlikwidowano i włączono do guberni grodzieńskiej.

      Nadzieja na przyłączenie obwodu białostockiego do Księstwa Warszawskiego pojawiła się ponownie w 1812 r., gdy Napoleon zdecydował się uderzyć na Rosję. Już na pocz. 1813 r. na tereny te wrócili Rosjanie i ponownie zaprowadzili swoje porządki. 8 I 1813 r. rząd obwodowy wydał stosowną odezwę i rejestr osób, których majątki podlegały konfiskacie za udział w wyprawie.

      Z powiatu drohickiego, w rejestrze znaleźli się m. in. Józef Kajetan Ossoliński. Jego syn Wiktor, był od 1809 r. adiutantem Józefa ks. Poniatowskiego. W 1812 r. walczył razem z nim w Rosji, gdzie został odznaczony Legią Honorową i Złotym Krzyżem Virtuti Militarii. Ówczesne prawo rosyjskie przewidywało konfiskaty mienia nie tylko osób skazanych, ale i ich najbliższych krewnych, m.in. rodziców. Dlatego też dobra Józefa Kajetana Ossolińskiego znalazły się w powyższym rejestrze. Ostatecznie jednak do konfiskaty nie doszło, gdyż Wiktor Ossoliński powrócił do domu i ujawęnił się władzom rosyjskim. W wojsku służył do 1818 r.

      W 1834 r. po śmierci ojca objął w posiadanie dobra rudzkie i inne, a wśród nich Grodzisk. W 1821 r. poślubił Zofię Chodkiewiczównę, córkę senatora gen. Aleksandra i Karoliny z Walewskich. Związek ten nie był jednak udany. Po aresztowaniu Wiktora przez Rosjan Zofia opuściła męża. Ossolińscy mieli tylko jedną córkę Wandę (ur. W 1822 r.).

      Dobra Wiktora Ossolińskiego należały do największych majątków obwodu białostockiego. Sam klucz rudzki obejmował 10 folwarków: 1.) Rudka z wsiami: Rudka, Lubieszcze, Wilczochy, Karp, 2.) Olędy z wsią: Olędy, 3.) Mień z wsiami: Mień i Kalinowiec, 4.) Koryciny z wsią: Koryciny, 5.) Siemiony z wsiami: Siemiony i Spieszyn, 6.) Targowisk z wsiami: Czarna Cerkiewna i Czarna Średnia 7.) Aleksandrowo z wsią: Czarna Wielka, 8.) Grodzisk z wsiami: Grodzisk, Drochlin i Makarki, 9.) Kabaćki z wsiami: Granne, Leśniki, Kruzy i Głęboczek, 10.) Kobyla z wsiami: Kobyla i Głody.

• • 1844
  • • 

      W 1844 r. władze rosyjskie nakazały sporządzić inwentaryzację wszystkich dóbr ziemskich w obwodzie białostockim. Do folwarku w Grodzisku należało 18 mórg gruntów pod zabudowaniami, 534 morgi użytków rolnych i 156 mórg łąk. Natomiast 52 gospodarzy w trzech wsiach: Grodzisku, Drochlinie i Makarkach posiadało łącznie 104 morgi pod siedliska, 780 mórg użytków rolnych i 156 mórg łąk. Średnio dla każdego gospodarza wypadało po 2 morgi siedliska, 15 mórg użytków i 3 morgi łąk. Zdolni do pracy mieszkańcy folwarku byli zobowiązani do odpracowywania pańszczyzny, 3 dni w tygodniu mężczyźni i 3 dni kobiety. W ciągu roku z każdej rodziny musiano 12 dni przepracować przy tłokach (większe prace, np. żniwa, sianokosy, wykopki), oraz kolejne 12 dni przy szarwarkach (prace przy naprawie i budowie dróg). Ponadto każdy gospodarz w ciągu roku musiał oddać do dworu 27 garncy.

      W inwentarzu podana jest również ilość plonów uzyskiwanych z folwarku i od poszczególnych gospodarzy. I tak, w folwarku zebrano: 84 ćwierci żyta, 6 pszenicy, 9 jęczmienia, 521 owsa, 5 grochu, 1 gryki oraz 45 ziemniaków. Gospodarze z trzech wsi zebrali 162 ćwierci żyta, 16 pszenicy, 24 jęczmienia, 130 owsa, 24 grochu i 130 ziemniaków. W strukturze zasiewów dominowały żyto i owies, jako najlepiej udające się na tych glebach. W coraz większym zakresie zaczęły również wchodzić do upraw ziemniaki.

      W tym czasie dobra rudzkie przynosiły na ogół niezłe dochody. Wydatki dworskie pokrywały wpływy ze sprzedaży zbóż jarych i inne drobniejsze dochody, które trafiały do kasy majątkowej. Natomiast czysty dochód pochodził ze sprzedaży upraw ozimych oraz wełny. Wiadomo, że duża owczarnia na kilkaset sztuk merynosów była wówczas w Grodzisku. Hodowano również bydło mięsne. We wsi Siemiony znajdowała się duża stadnina. Były w niej m. in. konie czystej krwi arabskiej. W dobrach Wiktora Ossolińskiego było też dużo obszarów leśnych. Jednak wpływy z gospodarki leśnej dopiero zaczęły się  rozwijać i zaczęły przynosić większe dochody w II poł. XIX w.

      Ossolińscy sami nie zajmowali się nadzorowaniem pracy chłopów w swych dobrach. Poszczególne folwarki były oddawane w administrowanie. W l. 1817-1831 zarządcą grodziskiego folwarku był Józef Zawadzki. Przed 1838 r. zastąpił go Piotr Jabłonowski pochodzący z linii podlaskiej Prusów – Jabłonowskich. Wiktor Ossoliński zmarł w Warszawie 27 IX 1860 r. Jego jedyną spadkobierczynią była córka Wanda, która oficjalnie weszła w posiadanie dóbr po ojcu 11 III 1861 r. W 1848 r. wyszła ona za mąż za Tomasza hr. Potockiego. Miała z nim dwie córki Joannę Janinę (1851-1928) żonę Konstantego Potockiego oraz Anielę żonę Konstantego Zamoyskiego.

      Zmarła w 1907 r. w Krakowie i została pochowana na cmentarzu rakowickim. Wcześniej w 1902 r. cały swój odziedziczony majątek przekazała notarialnie córkom Joannie Potockiej i Anieli Zamoyskiej w zamian za dożywotnią pensję 13500 rubli rocznie. Ogółem same przekazane dobra rudzkie liczyły wówczas 10805 dziesięcin (11809,8 ha). Jeszcze w 1902 r. siostry Joanna i Aniela sporządziły pomiędzy sobą umowę, na mocy której właścicielką dóbr rudzkich, w tym również Grodziska, została Joanna. Gmina Grodzisk była jedną z 19 wówczas istniejących w powiecie bielskim. Jej terytorium różniło się znacznie od stanu dzisiejszego, było ok. trzykrotnie większe.
• • 1900
  • • 

      W roku 1900 obraz Grodziska rysował się następująco: "Grodzisk, wieś i folwark powiat Bielsk, gubernia grodzieńska, gmina Grodzisk 36 wiorst (wiorsta dawna rosyjska jednostka długości, równa 1066,78 m) od Bielska. Wieś ma 236 dziesięcin (dziesięcina, rosyjska jednostka powierzchni gruntów; 1 dz.=10 925 m kwadratowych-skarbowa) włościańskich i 34 dziesięciny cerkiewne, 19 domów, 162 mieszkańców, cerkiew prawosławna murowana z 1891 roku na miejscu dawniejszej drewnianej, urząd gminy oraz szkoła. Trzy razy do roku odbywają się tu jarmarki. Folwark ma 927 dziesięcin (497 lasu), należy do dóbr rudzkich, ostatniej z Ossolińskich Wandy Jabłonowskiej, I-voto Potockiej. Za ogrodem dworskim ślady okopów mających ok. 160 sążni obwodu. W pobliżu wsi znajduje się grupa kurhanów. Gmina obejmuje 81 miejscowości, 521 domów włościańskich (obok 609 innych), 5522 mieszkańców włościan, uwłaszczonych na 6473 dziesięcinach. Nadto w gminie jest 19271 dziesięcin większej posiadłości, 117 dziesięcin cerkiewnych i kościelnych." Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego... tom XV W-wa 1900, s.537.

      Zobacz: http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.1/537

      W latach 1848 - 1914 Grodzisk był w posiadaniu Potockich. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Gmina Grodzisk w nowym podziale administracyjnym weszła w skład powiatu bielskiego, a ten w skład utworzonego województwa białostockiego. W stosunku do stanu sprzed 1915 r. terytorium gminy zostało znacznie uszczuplone, m.in. o powołaną do istnienia nową gminę w Rudce, do której odeszło szereg wsi. Terytorium gminy Grodzisk zostało w 1919 r. pomniejszone o następujące miejscowości: Czaje, Czaje Wólka, Karp, Koryciny, Lubieszcze, Małyszczyn, Olędy i Rudka, które przeszły do nowoutworzonej gminy Rudka. Do gminy Widźgowo włączono: Płonowo, Puchały Stare i Nowe, Siedlece, Siekluki, Siemiony, Spieszyn, Szmurły oraz Widźgowo, natomiast do gminy Kąty: Piotrowo Krzywokoły i Wygonowo.

• • 1921
  • • 

      Po tych zmianach w 1921 r. gminę Grodzisk tworzyły następujące miejscowości: Aleksandrowo, Biszewo, Bogusze Litewka, Brzeziny Janowięta, Brzeziny Niedźwiadki, Czarna Cerkiewna (wieś i leśniczówka), Czarna Średnia (wieś i leśniczówka), Czarna Wielka, Dołubowo (wieś i folwark), Dołubowo Wyręby (kolonia), Drochlin, Grodzisk (wieś i folwark), Jaszczołty, Kosianka Boruty, Kosianka Leśna, Kosianka Stara, Kosianka Trojanówka, Kozłowo, Krynki Białokunki, Krynki Borowe, Makarki, Malinowo, Mierzynówka (wieś i dwór), Niewiarowo Przybki, Niewiarowo Sochy, Piotrowo Trojany, Porzeziny Giętki, Porzeziny Mendle, Rybałty, Smolugi, Smolugi Kruszewo, Sypnie (wieś i folwark), Targowisk (folwark), Wojeńce, Zaręby, Żery Bystre, Żery Czubiki, Żery Pilaki. Razem 35 wsi, 2 leśniczówki, 4 folwarki i 1 kolonia.

      Poza terenem gminy znajdowały się niektóre miejscowości obecnie wchodzące w jej skład: w gminie Narojki – Kamianki, Lubowicze, Morze, Stadniki; w gminie Rudka – Czaje, Koryciny, Małyszczyn; w gminie Siemiatycze – Krynki Sobole; w gminie Skórzec – Bogusze Stare, Krakówki Dębki, Krakówki Włodki, Krynki Jarki, Krynki Miklasy, Zdzichy, Żale; w gminie Widźgowo – Siemiony.

      Od 1 X 1931 r. do gminy Kąty przeniesiono wsie: Brzeziny Janowięta, Brzeziny Niedźwiadki, Piotrowo Trojany, Wojeńce i Zaręby.

      Zmiany w strukturze terytorialnej powiatu bielskiego weszły w życie od 1 I 1934 r. Gmina Grodzisk została wówczas powiększona o część miejscowości należących do zlikwidowanych gmin. Włączono do niej następujące wsie: z gminy Skórzec – Bogusze Stare, Żale, Krakówki Dębki, Krakówki łodki, Zdzichy; z gminy Rudka – Koryciny, Czaje i Małyszczyn; z gminy Kąty – Lipiny, Korzeniówka, Zaręby, Brzeziny Janowięta i Brzeziny Niedźwiadki; z gminy Widźgowo – Chrościanka, Zamianowo i Siemiony; z gminy Siemiatycze – Krynki Sobole; z gminy Narojki – Kamianki i Lubowicze. Wsie Krynki Jarki i Miklasy z gminy Skórzec włączono do nowej gminy Ciechanowiec, a Morze i Stadniki znalazły się w gminie Drohiczyn. Jednym z czynników, który zaważył na pozostawieniu Urzędu Gminy Grodzisk w podziale administracyjnym powiatu bielskiego były na pewno odbywające się tutaj targi. W 1922 r. na terenie gminy mieszkało wówczas 5470 osób.

      Ogromne zniszczenia z okresu I wojny światowej oraz skutki najazdu bolszewickiego w 1920 r. spowodowały trudną sytuację gospodarczą i finansową w majątkach posiadanych przez Potockich z Rudki. Zapewne to, a także groźba przymusowej parcelacji dużych majątków ziemskich spowodowały, że Potoccy zdecydowali się sprzedać część dóbr. Jednym z przeznaczonych do sprzedaży był majątek Grodzisk. 28 V 1920 r. kupił go Władysław Brzeziński, który był ostatnim właścicielem do 1939 r.